90 jaar Alle-Dag-Kerk!
Dit jaar vieren we 90 jaar Alle-Dag-Kerk! Een typische naam, want we zijn helemaal niet elke dag in de kerk, maar alleen op woensdagmiddag. En sterker nog: de kerk is niet eens van ons. Dat heeft alles te maken met de historie van de Alle-Dag-Kerk.
Rust voor vermoeide zielen
De Alle-Dag-Kerk opende vanaf de oprichting in 1932 wél elke dag de deuren, van maandag tot en met zaterdag tussen 12:00 en 14:00. Bezoekers werden opgeroepen om ‘de middagpooze voor den vrede’ of ‘de wijdingsstonde met 5-minutenpreek’ bij te wonen.
Het doel van de Alle-Dag-Kerk: ‘…vermoeide zielen die daaraan behoefte gevoelen, een sfeer van rust schenken om plaats te maken voor de inwerking van Gods Geest en de liefde tot de naaste’. De Alle-Dag-Kerk was revolutionair voor zijn tijd vanwege de oecumenische diensten ‘waarbij alle richtingsstrijd zal zijn uitgesloten’. Vanaf begin af aan gingen dus predikanten van diverse richtingen gingen voor in de kerk, en op woensdag was er een dienst in het Engels, Frans of Duits.
De eerste maanden van de Alle-Dag-Kerk bleken een succes: gemiddeld bezochten dagelijks honderd mensen de kerk. Dat leidde ertoe dat op 22 september 1932 de Stichting Alle-Dag-Kerk werd opgericht bij notaris Engelhart Benning Bolt in Amsterdam. De oprichters: hervormd predikant Arent Joan Petrus Broeke, de heer Dionys Emil Boeke, meester Willem Jan Hendrik Dons, mevrouw Henriëtte Maria Helena de Ridder (over wie op de oprichtingsakte staat vermeldt: ‘handelende met toestemming van haar echtgenoot’), en de heer Hermanus Martinus van Kooten.
Verschillende media besteden aandacht aan de Alle-Dag-Kerk. Een columnist van ‘Stemmen uit Wyk XXIC der Nederlands Hervormde Gemeente Amsterdam’ beschrijft de Alle-Dag-Kerk als volgt: ‘Alledagkerk in Amsterdam. Even elken dag in Gods huis, alleen met God, alleen met jezelf, elken dag even ’n goed woord, ’n ernstige vraag aan je ziel.’
Diensten tijdens de Tweede Wereldoorlog
Tijdens de oorlogsjaren lieten de toenmalige bestuurders van de Alle-Dag-Kerk zich niet uit het veld slaan. Omdat de Engelse Kerk op het Begijnhof door de Duitsers werd ingenomen als garnizoenskerk, week de Alle-Dag-Kerk uit naar de Lutherse Kerk aan het Spui. Daar bleven Amsterdammers de wijdingsstonden bezoeken; daarbuiten moesten de openingstijden ingeperkt worden.
In hun jaarverslagen kijken zowel de penningmeester als de secretaris dankbaar terug op het jaar 1943. Hoewel de financiële situatie er halverwege het jaar niet rooskleurig uitzag ‘er dreigde een niet onbelangrijk tekort, begroot op circa 4 à 500 gulden’, werd er door een actie van de vice-voorzitter veel geld opgehaald aan giften. En zo kon het jaar worden afgesloten met een ‘batig saldo van F. 100.26½’.
Kerk voor heel Nederland
Na de oorlog verhuisde de Alle-Dag-Kerk weer terug naar het Begijnhof. Op de woensdagen werden er vanwege grote belangstelling twee diensten gehouden. Tijdens de Passie- en Adventsstonden puilde de kerk uit, en moesten mensen zelfs genoegen nemen met een staanplaats.
Het bereik van de Alle-Dag-Kerk groeide, niet alleen op het Begijnhof, maar ook ver daarbuiten. De NRC zond iedere laatste woensdag van de maand de dienst uit. De omroepgids van 8 oktober 1947 spreekt van een ‘dienst in het bijzonder bestemd voor de bank- en zakenwereld’, en nam de hele liturgie van de Alle-Dag-Kerk op in de gids. Via de Wereldomroep kon de dienst zelfs over de hele wereld worden beluisterd.
Ook in de jaren erna wisten veel mensen vanuit de binnenstad de Alle-Dag-Kerk te vinden. Het Alle-Dag-Koor was het grootste kerkkoor van Amsterdam, met 120 leden. Onder begeleiding van organist Egbert Vos werden er zangdiensten gehouden. Op de uitnodiging: ‘Komt en ondergaat de verkwikkende werking van 20 minuten zingen tussen het werk’.
Belangrijke factor in dit succes was de organist Piet van Egmond. Tussen 1950 en 1980 speelde hij vrijwel elke woensdag ‘pro Deo, en voor de mensen’. Zijn orgelspel liet een onuitwisbare indruk uit op de bezoekers. Sommigen kwamen zelfs speciaal voor de organist. Een dame uit Leiden zei daarover: “Zijn spel is zo indrukwekkend; muziek wordt zo ook tot religie, vindt u niet?”
Vandaag de dag
In het hele land krijgen kerken te maken met afnemende bezoekersaantallen. Ook de Alle-Dag-Kerk blijft dat lot niet bespaard. Desalniettemin blijven we erin geloven dat de ADK een betekenisvolle plek kan zijn, ook op nieuwe manieren.
In het afgelopen jaar zagen twee nieuwe initiatieven het licht. Tijdens de lekenpreken krijgen allerlei Amsterdammers, niet noodzakelijk christelijk, de ruimte om te spreken over een thema dat hen na aan het hart ligt. Zij In juni 2022 trapte Geeske Hovingh, directeur van het Wereldhuis, af met een preek over de dood.
Een ander initiatief komt uit de koker van voorzitter ds. Bas van der Graaf. In de reeks ‘Levenslessen van Jezus’ preekt hij maandelijks over een inspirerende les van Jezus, bijvoorbeeld over onbezorgdheid of vrij zijn van oordelen.
Zo hopen we ook in de toekomst van betekenis te mogen zijn voor Amsterdammers en dagjesmensen, jong en oud!
Veel dank aan Gé Bolland en ds. Teus Prins, die voor het 75-jarig jubileum van de Alle-Dag-Kerk de archieven indoken en daaruit het herinneringsalbum ‘Kerk van heel Nederland’ samenstelden.
