In het verhaal van de Emmaüsgangers vertrekken de leerlingen van Jezus uit Jeruzalem, waar zoveel was gebeurd. Om te verwerken wat ze hadden meegemaakt en nieuwe krachten op te doen om weer verder te kunnen gaan.

Onderweg komt Jezus hun leven binnenlopen. Niet als een soort goeroe op een podium die zichzelf in het middelpunt plaatst en het van de daken galmt wat hij te vertellen heeft. Of anderen corrigeert daar waar ze het niet goed doen. Nee, hij komt naast zijn leerlingen lopen. Hij wacht totdat zijn leerlingen Hem uitnodigen en toelaten in hun leven.

Jozef ontdekt dat zijn verloofde zwanger is. Niet van hem, niet van een andere man, maar van de heilige Geest. Wat dat precies betekent weet hij ook niet. Maar het stelt hem in elk geval voor een dilemma.

Er is een goddelijke interventie voor nodig om hem ervan te weerhouden bij Maria en uit het verhaal weg te lopen. De volgende morgen wordt Jozef wakker en weet hij precies wat hij moet doen. Hij verbindt zich aan Maria en accepteert haar kind als het zijne en geeft het de naam Jezus. Redder.

Tijdens deze Alledagviering leven we mee met Maria. Buiten zien we de grote versierde kerstbomen verschijnen, de lichtjes en de gezellige stalletjes met een vader, een moeder en een baby. Maar was haar zwangerschap voor Maria zelf eigenlijk wel een feest?

In het begin niet, denk ik. Ze is een ongehuwd tienermeisje, dat als maagd zwanger raakt.Toch begint Maria haar beroemde lofzang te zingen. Een ongepland zwangere tiener in een bezet land krijgt ineens de ingeving dat ze de gelukkigste van alle vrouwen is. Hoe zit dat en hoe komt dat? Wat is er zo gezegend aan het lot dat ze draagt?

Weet u wat het bijzondere is van de weken van advent? Dat we mogen nadenken over God die zich inderdaad heeft laten horen. Die een levensteken heeft gegeven. Die gedaan heeft, wat wij soms verlangen: Heer laat u zien. Nou dat heeft hij dus gedaan.

Alleen, niet zoals wij graag zouden willen. Nee, God heeft het gedaan op een manier die bij zijn wezen past. Bij hoe Hij is.

Niemand van ons heeft om zijn of haar leven gevraagd, het is ons geschonken. Onze moeder ‘schonk’ ons het leven, maar ervaren we het ook als geschenk?

We herkennen ons vast in dat kind, dat een verlanglijstje maakt voor Sinterklaas en op de grote dag vol verwachting het cadeau openmaakt en dan ziet dat het nèt niet is wat het gevraagd had. Of die andere keer, dat het veel mooier en groter was dan het had kunnen bedenken.

Als je echt wilt weten wat de lessen zijn die Jezus ons wil leren over het leven, dan hoort deze er ook bij. En de kern van de les is: weten wij wat tot onze vrede dient en herkennen wij de tijd van Gods ontferming?
Die vraag komt in onze tijd weer op een nieuwe manier op scherp te staan, nu er niet alleen verwoesting dreigt voor een stad, maar van het wereldwijde leefklimaat. Een lange rij van boodschappers is in de afgelopen decennia al voorbijgetrokken die zeiden: er is nog tijd, er is nog tijd van ontferming. Waren het boodschappers van onze Schepper? Waarom hebben we de tijd van ontferming nog steeds niet herkend?

Marta weet wel wat ze moet doen als Jezus bij haar thuis komt: zorgen voor een gastvrij onthaal. Marta haalt alles uit de kast om Jezus te verzorgen en een goed welkom te geven. Is dat verkeerd? Dat is toch juist heel mooi…

Oh zeker, en daar zal Jezus niet anders over gedacht hebben. Het punt is niet dat het verkeerd is wat Marta doet. Het punt is niet dat Jezus zegt: je moet niet zo hard werken en eens even rustig aan doen. Nee, het probleem van Marta zit ‘m niet in haar handen, maar in haar hart. Ze gaat helemaal op in wat ze doet, zodat ze geen oog meer heeft voor anderen, zelfs geen oog meer heeft voor Jezus. Zo gebeurt het tegenovergestelde van wat ze wil.

‘Ik ben die Ik ben’, ‘zijn dat zichzelf openbaart’, ‘ik ben die is’ – dat is wat de persoonlijke naam van de god van Israël betekent. Hoe die naam klinkt, dat is een raadsel waarop het antwoord door de eeuwen heen verloren is geraakt; in het Hebreeuws worden de klinkers niet opgeschreven. Zo is dus de kern van wie G-d is fundamenteel onnoembaar en onkenbaar voor ons.

De Naam is ten diepste een mysterie, een open plek, een stilte die wijst naar het Zijn dat eeuwig uit zichzelf opwelt. Hoe heiligen we de Naam? Jezus laat het ons op veel manieren zien.

‘Volledig verantwoordelijk voor je eigen succes en je eigen falen’. Zo vat psychiater Paul Verhaeghe de mythe van onze huidige tijd samen.

In Marcus 4 lazen, is de situatie volledig anders. Het gaat over langzame groei en over passief toekijken.Het verhaal van het mosterdzaadje laat zien dat iets wat heel klein is, toch heel groot kan zijn. Het koninkrijk van God komt op onverwachte plekken en in onverwachte mensen naar boven. Het gaat in tegen onze verwachtingen en het daagt uit tot een nieuwe manier van kijken.

Voor mij begint de dag vaak spontaan met bidden van een Onze Vader, als ik net wakker ben geworden. Dat gaat niet altijd even bewust, de woorden zijn zo bekend en vertrouwd. Je kunt je daar schuldig over voelen, maar ook als je niet heel bewust bidt, leg je wel een relatie met het mysterie van God, besef je dat je niet als een los atoompje rondloopt in de wereld om je heen.

En juist om die relaties, tussen jouzelf, God en de wereld om je heen, draait het gebed dat Jezus zijn leerlingen gaf. Bidden is niet: van alles aan God vragen en er dan op rekenen dat jouw wensen uit de hemel neerdalen. Het gebed vraagt een plaats voor God, voor de wereld om ons heen en ons eigen leven.

Onze wereld is gevormd door dualisme: plus en min, leven en dood, goed en slecht. Wat nou als je uit het dualisme kunt stappen? Christus doet het ons voor, in Zijn opstanding. En tijdens Pinksteren stortte de Heilige Geest van Eenheid over ons heen.
Eduard Kouwen nodigt ons uit om Zijn voorbeeld te volgen. Om ook die vreugde te bereiken, en te kunnen meebewegen met wat er al is. Dat kun je oefenen door de vier kwaliteiten van het Christuslicht te beoefenen: genadevol kunnen zijn, onvoorwaardelijk liefdevol te zijn, vredig zijn, en geduldig te zijn. Als je daarmee gaat oefenen, zul je merken dat je steeds meer in het Licht komt te staan.

Profeet Samuel moet een nieuwe koning aanwijzen. Hij nodigt daarvoor ook Isaï uit, een man met zeven zonen. Samuel heeft al een hoorn vol olie klaar om de nieuwe koning te zalven. Isaï schuift zijn oudste zoon naar voren, de grootste en de sterkste. Hij zal de koning wel worden. Maar nee, zegt Samuel, hij is het niet. En zo gaan ze al zijn zeven zonen langs; maar geen van hen zal koning worden.
Dan blijkt Isaï nog een zoon te hebben: David, een herder. Hij zal de nieuwe koning worden. De mens is geroepen om mens te zijn, niet om ernaar te streven god te worden. Wat kunnen we vandaag de dag leren van bijbels koningschap?

“Ik kneep mijn ogen dicht en Jesaja 42: 3 schoot door mijn hoofd: Moet je door het water gaan – Ik ben bij je; of door rivieren – je wordt niet meegesleurd.”

Dat kun je soms hebben, als dominee en als gelovige. Dat er opeens een lied of een bijbelwoord bovendrijft, dat heel toepasselijk is op de weg die je gaat. Dat je omarmt en prevelt om de weg te kúnnen gaan. Want iedereen komt op zijn of haar weg in het leven toch situaties en momenten tegen waarvan je denkt: ‘Dit kan ik niet en dit wil ik niet; dit ga ik echt niet doen.’

En soms, als het kán, keer je om. Maar soms ook kan dat niet. Móet je door, of je wilt of niet. Moet je vertrouwen op mensen, op materiaal. Op kennis en kunde van een ander of van jezelf. Mág je vertrouwen op een belofte, een gebed.

Bij het volk Israël is hun geloof ook naar de achtergrond verdwenen. Door de jaren heen zijn ze in Babel veel kwijtgeraakt van hun rijke traditie (Ezra 3: 1, 3-6). Maar nu staan ze daar weer, met angst in hun hart, in Jeruzalem, in hun eigen land, bij de resten van hun verwoeste tempel. Weinig is er nog maar van over. En toch staan ze daar. Ze weten precies wat ze willen en dat doen ze ook. Ze laten zich hier niet leiden door hun angst. Ze gaan niet eerst de tempel helemaal herbouwen op de puinhopen en dan pas weer bezig met hun geloof in God. Ze maken een beginnetje. Dat is genoeg voor nu.

Zoals er in een bos allerlei bospaadjes zijn, zo stel ik me voor, zijn er in je hart de gebaande wegen naar God. Hoe ver je je soms ook afgedwaald kunt voelen, die gebaande wegen blijven er. Je weet de weg.

Mensen zijn dieren die zich onderscheiden door zelfbewustzijn en zelfreflectie. De meeste dieren zijn wel bewust maar niet zelfbewust. Houd een spiegel bij uw huisdier en stel vast: ze zien niet zichzelf, maar een dier dat op hen lijkt. Sommige dieren, zoals Aziatische olifanten, dolfijnen en eksters, hebben wel een vorm van zelfbewustzijn. Sommigen kunnen daarom beter met de mens communiceren. Maar leidt dat ook tot zelfreflectie? En geloven dieren ook in god?

In Romeinen 14 hoor je het praktische heel mooi terug. Het woord oordelen wordt in twee verschillende betekenissen gebruikt: “Laten we daarom ophouden over elkaar te oordelen: oordeel liever of je je broeder of zuster niet iets in de weg legt waardoor deze zou kunnen struikelen of vallen.” (Romeinen 14: 13). Zo’n houding leidt niet tot luiheid, maar schept liefdevolle verbondenheid.

Als alles in je schreeuwt: ‘laat het niet zo zijn!’ kom je soms tegen wil en dank in een ander register dan het register dat we gewoonlijk als redelijk beschouwen: ‘niks-aan-de-hand-en-alles-in-de-hand’. We zijn de religie voorbij. Doen het zèlf, God is dood en bestaat niet. Zelf doen!

Maar onze afhankelijkheid gaat niet weg door heel hard ‘zelf doen’ te roepen. Overgave is minstens zo belangrijk als ‘zelf doen’. En in het licht van die diep menselijke afhankelijkheid groeit hopelijk het besef dat ons eigen persoonlijke, individuele perspectief afstemming behoeft op een groter perspectief: uw rijk kome (en niet zozeer het mijne), uw wil geschiede (en hoe verhoudt die zich tot de mijne?).

Als wij thuis aan tafel vroeger onze stem verhieven in een discussie, was er altijd wel iemand die smalend zei: “Je krijgt echt niet meer gelijk door harder te praten.” Je kunt allergisch zijn voor stemverheffing.

Vaak terecht. Er is een teveel aan spierballentaal in onze wereld. Misschien moet ik daarom iets overwinnen als ik Psalm 29 lees. Het is een van de oudste Psalmen lees ik in een commentaar. Heeft deze Psalm misschien een wat verouderd godsbeeld. Wat kunnen wij,
moderne mensen, nog met een God die zich kenmerkt door een donderende stem?

Het schilderij van Rembrandt van Saul en David heeft de kern van het verhaal getroffen. We zien Saul breeduit, met een koningsmantel, speer en een tulband. Rembrandt laat Saul met zijn linkerhand een zwaar en donker gordijn voor zijn gezicht houden. En daardoor is het net, alsof hij zich wil verschuilen. David neemt maar een zesde van de ruimte in. Hij zit lager dan Saul. Hij draagt geen speer bij zich, maar een harp. Zijn blik spiedt niet om zich heen. Maar die is verstild, naar binnen gekeerd, geconcentreerd op zijn instrument. Hoe jongensachtig hij er ook uitziet, hij straalt kracht uit. Wat kunnen wij daarvan leren over leiderschap en genade?

In het verhaal van Jesaja herkennen we de vraag om het wonder van het leven te snappen, het geheim te bevatten – de zin te wéten voor eens en altijd. Een vraag die je enorm kan bezighouden, maar bijna nooit hardop, serieus, bespreekt met anderen – waarom eigenlijk niet?
Ik denk, omdat we ergens wel weten dat de momenten in je leven waarin je iets van het geheim, het wonder van het leven, de Eeuwige, bemerkt of op het spoor komt, de mollige engeltjes vér te zoeken zijn. God zien, raakt aan ervaringen dat het leven niet te beheersen is, te regelen, ervaringen van leven en dood, je voelt dat alles om je en in je verschuift in beweging komt, en dat soort ervaringen zijn vaak weinig zachtzinnig.

Soms kun je het gevoel hebben dat je niet meetelt in de maatschappij. Deze samenleving waarin het zo vaak lijkt te draaien om succes en geld. Maar wie ben jij? Misschien heb je geen goede baan met een dito inkomen. Je bent niet jong en snel. Niet assertief en goed gebekt.
Juist dan heb je behoefte aan mensen die jou wel zien en je accepteren wie of wat je ook bent. Omdat ze in ieder mens, ook in jou, een kind van God zien. Zo is het leven toch goed en mooi, ook al is het soms donker om je heen.

Je hoort best vaak mensen zeggen: ik ben niet gelovig, ik maak mijn eigen keuzes. Daar zit een beeld van geloof en kerk achter dat inhoudt dat geloof je je vrijheid en zelfstandigheid afneemt. Dat er in de kerk mensen staan die niet willen dat je zelf nadenkt of keuzes maakt. Nu horen we in de kerk natuurlijk wel regelmatig over geboden die van God komen en waar we ons aan moeten houden. Maar de geboden van God staan niet op afstand van ons leven: ze hebben er alles mee te maken. Er klinkt dreiging van tegenspoed en zelfs dood, maar daar staan voorspoed en leven tegenover. De geboden zijn bedoeld als richtingaanwijzers die de weg wijzen naar leven en voorspoed. En centraal staat: kies het leven!

Waarom is Hemelvaartsdag een feestdag? Voor ons gevoel betekent Hemelvaart juist dat Jezus dan dus heel ver weg is, sterker nog: dat Hij buiten ons gewone menselijke bereik gekomen is. Wat welbeschouwd dan toch niet echt iets om te vieren is.
Maar dat juist toch is, vanwege zijn lichtende, verlichtende èn leidinggevende woorden en daden. Waar heel de wéreld van moet weten en alleen al daarom moeten de leerlingen – alsook wij vandaag – niet naar de hemel blijven staren, maar deze dag vieren.

Er gaat iets ergs gebeuren met Jezus. Maria
voelt dat goed aan. Jezus zelf weet: Ik ben op
weg naar Jeruzalem. Ik ben op weg naar mijn
arrestatie. Ik ben op weg naar een bewuste
dood. Hij spreekt er openlijk over met zijn
leerlingen. Maar niemand wil Hem geloven.
Alleen Maria voelt het aan. Daarom doet zij
iets heel bijzonders. De enige passende actie.
Ze komt met een daad van overweldigende
liefde.

Niet kunnen vergeven, niet kunnen loslaten, kan werken als vergif. Zelfs kleine dingen kunnen dan behoorlijk aan je gaan knagen. Toch valt vergeven ons meestal moeilijk, en blijven we ons hele leven leren over vergeving. Paulus schrijft: ’Laat u niet overwinnen door het kwade, maar over-
win het kwade door het goede.’ Hoe kunnen we beter leren vergeven?

Wat gebeurt er als we onze eigen naam invullen in het verhaal van de twee mannen die na Pasen van Jeruzalem naar Emmaüs lopen? De ene heet Kleopas, de ander blijft naamloos. Wat als wij dat zijn? Die oefening deed Irene Jouvenaar – majoor bij het Leger des Heils in Hilversum – met de bezoekers van de Alle-Dag-Kerk. Die oefening levert een diep en hartstochtelijk gesprek op, over hoop en wanhoop en alle vragen die we kunnen hebben over de wereld. Maar bovenal is er dan de verrassing van de Opgestane die erbij komt lopen en zich in het gesprek mengt. Lees of luister hier wat er dan allemaal gebeurt! ‘Jezus, de levende, blijft ons inspireren.’

Dichter bij Jezus komen. Over dat thema gaat deze overdenking van René Visser – dominee in Amsterdam-Oost. En over de vraag of we daarbij een rekenmachine in ons hoofd hebben. Zo’n machine waarmee we de kosten en de baten berekenen en zo onze afweging maken hoe dicht we eigenlijk bij hem willen zijn.
Maria, een vriendin van Jezus, laat tijdens een maaltijd zien hoe je zo’n stap ook zonder rekenmachine kunt maken, in een gebaar van overgave en grenzeloze liefde. Kan dit ook een uitnodiging voor jou zijn?

Waar heb jij je ogen op gericht? Waar wordt je aandacht door opgeëist? Waar laat je je door leiden? Met deze drie vragen begint Ruth Six – predikant in opleiding in Amsterdam – haar overdenking. Deze vraag wordt vaak op een doelgerichte, SMART-manier beantwoord, maar werkt dat wel? Vaak niet, zeker niet als we merken dat de omstandigheden zo moeilijk en pijnlijk zijn dat we de touwtjes helemaal niet in handen blijken te hebben.
De apostel Paulus, die die ervaring maar al te goed kende, laat zien hoe je temidden daarvan toch vrede kunt hebben en vrede kunt doorgeven. Met een mooie verwijzing naar Des hommes et des dieux levert dat een inspirerende overdenking op.

Wat moeten we zeggen en vooral: wat moeten we bidden sinds we overrompeld zijn door het oorlogsgeweld in Oekraïne? Bas van der Graaf – dominee in Huizen en voorzitter van de stichting Alle-Dag-Kerk -zoekt in deze overdenking in Psalm 59. Een psalm waarin een dichter, omringd door vijanden, zijn angst maar ook zijn wraakzuchtige gedachten niet inslikt, maar ze uitspreekt voor God. Door dit te doen vindt hij ook vertrouwen en geborgenheid bij God, ook wanneer het gevaar nog lang niet geweken is.

De psalmen blijken een leerschool te zijn, juist in tijden van verbijstering en chaos, om te leren bidden en woorden te vinden voor waar voor ons gevoel geen woorden voor zijn. Zo’n psalm is – en dat gebeurt in deze overdenking – kun je dan ook bidden, hardop. Probeer het maar eens.

De Aswoensdag -de dag waarmee de 40-dagentijd begint – staat in het teken van boete, inkeer en vasten. We gaan ons richten op Jezus’ weg richting het kruis, midden in een wereld van lijden en pijn.

Wouter Klouwen – dominee in Baarn – vraagt zich in deze overdenking af wat die twee soorten lijden met elkaar te maken hebben. Vraagt Jezus om medelijden te hebben met hem? Of lijdt hij mee met ons? Bij dat laatste zit ongetwijfeld het geheim van het evangelie. Wat dat betekent, voor ons ego bijvoorbeeld, wordt in deze diepgaande overdenking verder uitgewerkt.

Hoe gaan we om met dader in het geval van grensoverschrijdend gedrag? In een persoonlijk verhaal vertelde Klaas Vos – predikant, schrijver en radiomaker – over hoe het ging met zijn grootvader. De gemeenschap verstootte hem en zag niet meer naar hem om. Dat is ook hoe het vandaag vaak gaat: we zijn klaar met de daders.
Hoe moeilijk ook: de Bijbel wijst ons toch een andere weg. Wat er ook in ons leven is gebeurd, we mogen elkaar herderlijk nooit vergeten. Psalm 103 herinnert ons eraan dat God, hoe groot de zonde ook is, toch altijd een weg van bevrijding en vergeving zoekt. Klaas Vos hoopt dan ook van harte dat, ondanks alles, daders van nu – zoals Marc Overmars – herderlijk niet vergeten worden.

Waar liefde is en vrede, daar is God. Het is een bekende liedtekst, een mooie, maar hij kan ook makkelijk misverstaan worden. Ranfar Kouwijzer – predikant van de Pauluskerk in Rotterdam – gaat op zoek naar de kern van de goddelijke liefde. Vanuit 1 Korinthiërs 13 vindt hij hem op een wat onverwachte plek: in de solidariteit met mensen die zich met je lot verbinden en die je geloven bijvoorbeeld. In de verbondenheid met anderen, onverwachte anderen, vinden we ook God. Kijk maar eens om je heen.

Niet eenzaam maar tweezaam. Zo zijn we als mensen bedoeld door onze Schepper, aldus Erick Versloot, dominee in Mijdrecht. Wat volgde was een mooie meditatie over samenleven, van God en mens en van mensen onder elkaar. Zo was het leven bedoeld vanaf het begin en zo ook vandaag. Kerkvader Augustinus zei in de 4e eeuw: Het is in het geven dat je ontvangt, in het liefhebben dat je bemind wordt, in het loslaten dat je bindt.

Tussen elk mens en God loopt een lijntje. En in dat verband wordt de verbinding tussen mensen opgetild naar tot een drievoudig snoer, een beeld uit het boek Prediker. Laat je even stilzetten bij die belofte van verbinding in deze mooie overdenking.